Amikacyna, kanamycyna i kapreomycyna to antybiotyki stosowane w leczeniu wielolekoopornej gruźlicy (MDR-TB) oraz przypadków opornych na standardowe leki pierwszego rzutu (izoniazyd, rifampicyna). Leki te należą do grupy aminoglikozydów (amikacyna, kanamycyna) lub polipeptydów (kapreomycyna) i są podawane pozajelitowo (domięśniowo lub dożylnie), co ogranicza ich stosowanie do specjalistycznych ośrodków.
Mechanizm działania
- Amikacyna i Kanamycyna: Wiążą się z podjednostką 30S rybosomu bakterii, zaburzając proces syntezy białek. To prowadzi do śmierci komórki bakteryjnej.
- Kapreomycyna: Działa również na poziomie rybosomu, hamując proces translacji białek bakteryjnych, ale jej mechanizm różni się od aminoglikozydów, co czyni ją przydatną w leczeniu oporności na tę grupę.
Wskazania
- Gruźlica MDR-TB (Multidrug-Resistant Tuberculosis) – oporność na izoniazyd i rifampicynę.
- XDR-TB (Extensively Drug-Resistant Tuberculosis) – w oporności na fluorochinolony i aminoglikozydy.
- Nietolerancja lub brak skuteczności standardowych terapii.
- Gruźlica w zaawansowanej fazie z zajęciem wielu narządów.
Dawkowanie
- Amikacyna: Zazwyczaj podawana w dawce 15 mg/kg masy ciała raz dziennie. Może być podawana dożylnie lub domięśniowo.
- Kanamycyna: Standardowa dawka wynosi 15 mg/kg masy ciała raz dziennie, podobnie jak amikacyna.
- Kapreomycyna: Dawka wynosi 15–20 mg/kg masy ciała raz dziennie, podawana domięśniowo.
Czas leczenia wynosi zazwyczaj 6–12 miesięcy, w zależności od odpowiedzi klinicznej i mikrobiologicznej.
Terapia skojarzona
Te leki nigdy nie są stosowane jako monoterapia, ponieważ ryzyko rozwinięcia się oporności prątków na nie jest wysokie. Zwykle łączy się je z innymi lekami drugiego rzutu, takimi jak:
- Fluorochinolony (np. lewofloksacyna, moksyfloksacyna),
- Cykloseryna,
- Etionamid,
- Bedaquilina lub Delamanid.
Działania niepożądane
Aminoglikozydy i kapreomycyna są skuteczne, ale mogą wywoływać poważne skutki uboczne. Należy je monitorować podczas leczenia:
1. Nefrotoksyczność (uszkodzenie nerek):
- Ryzyko uszkodzenia nerek jest szczególnie wysokie, zwłaszcza u pacjentów z istniejącymi wcześniej schorzeniami nerek.
- Wymaga regularnych badań funkcji nerek (stężenie kreatyniny, mocznika).
2. Ototoksyczność (uszkodzenie słuchu):
- Może prowadzić do trwałej utraty słuchu lub szumów w uszach.
- Konieczne są regularne badania audiometryczne.
3. Neuropatia:
- Rzadziej obserwowane, ale mogą wystąpić bóle mięśniowe i osłabienie.
4. Reakcje miejscowe:
- Ból i stwardnienie w miejscu podania (szczególnie kapreomycyna).
5. Zaburzenia elektrolitowe:
- Hipokalemia, hipomagnezemia i hipokalcemia są możliwe, zwłaszcza przy długotrwałym stosowaniu.
Przeciwwskazania
- Nadwrażliwość na dany lek.
- Ciężka niewydolność nerek (z wyjątkiem gdy dawki są odpowiednio zmodyfikowane).
- Problemy ze słuchem (ryzyko nasilenia ototoksyczności).
- Ciąża – stosowanie tych leków u ciężarnych jest rozważane tylko w sytuacjach zagrożenia życia.
Monitorowanie leczenia
- Badania krwi:
- Regularne sprawdzanie poziomu kreatyniny i mocznika w celu monitorowania funkcji nerek.
- Badania audiometryczne:
- Kontrola słuchu co kilka tygodni w trakcie leczenia.
- Badania poziomu elektrolitów:
- Regularne badanie poziomu potasu, magnezu i wapnia.
Zalety stosowania:
- Silne działanie bakteriobójcze nawet przeciwko prątkom opornym na inne leki.
- Działają na prątki zarówno aktywne, jak i w fazie utajonej (do pewnego stopnia).
Wady stosowania:
- Pozajelitowe podanie, co wymaga profesjonalnej opieki medycznej.
- Wysoki potencjał działań niepożądanych, szczególnie ototoksyczności i nefrotoksyczności.
Podsumowanie
Amikacyna, kanamycyna i kapreomycyna odgrywają kluczową rolę w leczeniu MDR-TB i XDR-TB, zwłaszcza gdy standardowe leki zawodzą. Ich stosowanie wymaga jednak ścisłego monitorowania, aby zminimalizować ryzyko poważnych skutków ubocznych. Leki te są integralną częścią terapii skojarzonej w leczeniu trudnych przypadków gruźlicy, co znacząco poprawia rokowanie pacjentów z wielolekoopornymi postaciami choroby.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz